zondag 2 december 2007

Twee vragen aan taalwetenschapshistorici

1. Hoeveel mensen waren er die Arabisch schrift konden lezen in Duitsland rond 1800?

Friedrich Schlegel vergelijkt in Über Sprache und Weisheit der Indier (1808) Indische woorden met Perzische. De Indische geeft hij weer in westers alfabet, om de simpele reden dat er geen Sanskrit letterblokken voorhanden waren en hij geen geld had om die te laten snijden, maar de Perzische staan er in Arabisch schrift, zonder transcriptie.
In mijn paper The Dark Side of Bildung? vroeg ik me tussen haakjes af: 'How many people could read that in Germany in 1808? One thousand?' De grote Leezenberg schreef in de marge: far less!
Maar het blijkt nu dat Arabisch schrift zonder transcriptie ook al voorkomt in Johan Michaelis' (Neue) Orientalische Bibliothek (1771-1793). Wellicht ook wel eerder. Michaelis was de persoon die de leden van de eerste wetenschappelijke expeditie naar Felix Arabia Arabisch leerde, en trouwens ook de schoonoom van Fr. Schlegel. In ieder geval: er was dus in de 18e eeuw al Arab type! Zo weinig lezers kunnen er dus toch ook weer niet geweest zijn, ook al was het boeken kopende publiek sowieso nogal beperkt. (5ooo mensen, stelt Lesley Sharpe in The Classical Age of German Literature, 1740-1815.)

2. Hoeveel talen had iemand kunnen leren in Italië in de tweede helft van de 15e eeuw?

Voltaire schrijft sceptisch over de mythische talenkennis van Pico della Mirandola:

On dit qu'a l'âge de dix-huit ans, il savait vingt-deux langues. Cela n'est certainement pas dans le cours ordinaire de la nature. Il n'y a point de langue qui ne demande environ une année pour bien la savoir. Quiconque dans une si grande jeunesse en sait vingt-deux, peut être soupçonné de les savoir bien mal, ou, plutôt il en sait les éléments, ce qui est ne rien savoir.

(Essai sur les mœurs et l'esprit des nations, vol. II, tome XII, chap. CIX)

Daar heeft Monsieur Arouet helemaal gelijk in. Maar los daarvan, in hoeveel talen zouden er boeken en leraren voorhanden zijn geweest? Duits, Frans, Engels, Spaans, Portugees, Grieks, Latijn, Hebreeuws, Arabisch, daar kan ik nog wel inkomen, hoewel niet allemaal tegelijk op een plaats. Maar verder? Welke Rus of Pers of Pool of Turk loopt er toevallig in Bologna of Modena of Firenze rond als Pico daar ook is, en heeft nog toevalliger ook een paar boeken op zak? Of koopt Lorenzo de Medici voor de gein een paar geschriften uit den vreemde die geen hond kan lezen, met vertalingen van Bijbelse teksten of zo?

Geloofwaardige of humoristische inzendingen worden beloond met een karikatuur van de inzender.

1 opmerking:

Floris Solleveld zei

Update: er was al Arabisch lettertype in Venetië in 1515, zij het uiterst beroerd, en in de tweede helft van de 16e eeuw verzorgde de Medici's fraaie Arabische uitgaven. Erpenius, hoogleraar te Leiden, richtte uit eigen zak en naar Parijs voorbeeld in 1613 een eigen Arabische pers op. Ik denk dat het hier gaat om oplagen van maximaal enkele honderden. Is dat in de twee eeuwen daarna substantieel toegenomen?