Muziek in het Museum

Vandaag op hard//hoofd
Dit artikel ontstond naar aanleiding van een residentieproject van het Vlaams-Nederlands Huis deBuren in samenwerking met de Stichting Biermans-Lapôtre, en verscheen eerder in Rekto:Verso nr 59. 

Muziek op een sokkel

Ik gebruik nooit audiotours. Ik wil gewoon tekst. Audiotours gaan te langzaam, ze kunnen minder goed complexe informatie overbrengen en ze dringen je vaak ook nog een bepaald parcours op. Het enige voordeel is dat je tegelijk de toelichting kunt horen en het object bekijken, maar verder is het mij een raadsel waarom die dingen ooit zo’n opmars hebben gemaakt in het museumwezen. Tenzij je in een muziekmuseum bent natuurlijk. Dan is het plotseling een heel ander verhaal.

Nu zijn er niet zoveel muziekmusea. In Nederland kom je niet verder dan het Pianola Museum en Museum Speelklok. In Brussel staat het MIM, een museum dat gezegend is met een naam die in verschillende talen een afkorting voor muziekinstrumentenmuseum is. Die musea vallen allemaal onder de noemer ‘sympathiek’. Het Pianola Museum is een klein liefdeswerk aan de Jordaan dat alleen op zondagmiddag open is, maar een bont programma aan concerten brengt, van pianolajazz tot onspeelbare avant-gardepartituren toe. Museum Speelklok is een oude kerk in Utrecht, tot de nok gevuld met muziekautomaten van alle tijden. Het MIM bezet vier verdiepingen van een artnouveaupaleis op de Kunstberg met een labyrint aan historische instrumenten. Fijne plekken, maar het zijn geen Rijksmusea van de Muziek, zoals die er wel zijn van volkenkunde, oudheden, biologie, wetenschap en techniek, geneeskunde en luchtvaart.

Geluidskunst in de concertzaal

Benjamin Verdonck & De Veenfabriek: Replica 
Muziekgebouw aan 't IJ, 19 januari
Vandaag op Muziekvan.Nu


Geluidskunst heeft ondertussen een verleden. Dat was afgelopen zaterdag te zien in het Muziekgebouw aan ’t IJ, waar de Veenfabriek Replica opvoerde. Ingenieur Naber zag sirenes een eeuw geleden als het instrument van de toekomst, de Italiaanse futurist Russolo ontwierp een soort luidspreker-drone met één snaar die hij de Intonarumori noemde, en Dick Raaijmakers martelde microfoons om ze hun eigen dood te laten opnemen. Dat alles komt in Replica samen met een neodadaïstische voordrachtperformance van Benjamin Verdonck, ontleend aan zijn theaterstuk Disisit. Minder concert-achtig zal een concert in een concertzaal niet gauw worden: behalve wat slagwerk kwam er geen regulier instrument aan te pas.

Geluidskunst is meestal meer op z’n plek in projectruimtes, musea en de publieke ruimte dan op het podium. Als muziek ‘georganiseerd geluid’ is, dan is geluidskunst ‘ongeorganiseerd geluid’; in elk geval niet georganiseerd met toonladders en maatstrepen. De grens is natuurlijk niet zo strikt, en Replica zoekt juist het grensgebied op. Het resultaat is een gewaagd stuk abstract muziektheater, een soort geluidskunsthistorische mozaïekvoorstelling, deels een collage uit eerder werk van de Veenfabriek, maar ook een hoop weinig spectaculair gepiep en geknars zonder spanningsboog. Vooral valt op hoe weinig dramatisch microfoons doodgaan: als je mij in een pan stopt of ondersteboven in kokend water doopt maak ik meer kabaal.

Zink, wit schip

Zink, wit schip.
Al heb je een prins
en nog wat hoge adel aan boord,
je bent gezonken.
Het gebeurde
kan niet word teruggedraaid.

Het witte schip zinkt.
Het jaar is 1120,
onze bron is Orderic Vitalis.
Hij schrijft dat het witte schip is gezonken
en vrijwel iedereen aan boord is verdronken.
Er is geen reden om te twijfelen aan het verhaal.

Zink, wit schip
want je bent gezonken.