De vaste en de zwevende hoofden

Er is me verteld, dat er vaste en zwevende hoofden zijn. Je kunt het verschil zien in het donker: de vaste hoofden verdwijnen samen met de lichamen waar ze aan vastzitten, maar de zwevende blijven zichtbaar zolang er nog enig licht is.
De vaste hoofden kijken recht vooruit als er niks te zien is – en gebeurt er iets in hun ooghoeken, dan draait het hoofd die kant op met een regelmatige beweging. Vaak drukken ze zwaar op de nek. Het lichaam moet dan rechtop gaan zitten of op beide benen gaan staan om in balans te blijven.
Zwevende hoofden daarentegen proberen altijd ergens anders te zijn. Wanneer ze niet aan de romp vast zaten, zouden ze als kwallen door de lucht zwemmen. Ze rekken het lichaam op als bij een dansoefening, draperen het over een stoel of leggen het neer met een boek in een grasveld. ze raken snel zoek in de haast, of kunnen opeens verdwenen zijn als er gevaar dreigt.
Toch is het moeilijk om bij daglicht het verschil te zien. Een vast hoofd zal, zolang het goed vast zit, bij tijd en wijle in het rond draaien om te inspecteren of alles nog werkt. Een zwevend hoofd dat ooit eerder verloren is geraakt, zal voorzichtiger bewegen en het lichaam zal het in bedwang proberen te houden. Sommige zwevende hoofden doen alsof ze vast zijn. Het lijkt ze edeler, hun lichaam bij zich te houden en niet steeds opzij te kijken. Wanneer het donker wordt proberen ze zich onzichtbaar te maken; als het schemert zetten ze hun kraag op, of dragen juist lichte kleding, zodat het niet opvalt.
Ik heb een vriend gehad van wie iedereen dacht dat hij een vast hoofd had. Altijd droeg hij witte overhemden en had een jas met een hoge kraag bij de hand. Zelfs als hij alleen was hield hij nog zijn hoofd recht, en als je hem betrapte zou er hoogstens een hele korte reflex zijn – alleen zichtbaar voor wie erop lette – voor het hoofd weer onder beheersing was. Er stak iets van een kunstenaar in hem, zoveel toewijding legde het hoofd erin, zichzelf vast te houden. Hij liep over straat met een rechte pas, en een blik als de kop van Constantijn.
Op een dag was hij opeens ziek, en daarna hoorden we niks meer van hem. Pas jaren zag ik hem weer. Er was een zichtbare schok en ik weet zeker dat hij mij ook zag, voor hij weer recht voor zich uitkeek en doorliep alsof er eigenlijk niks te zien was. Hij leek langer en dunner dan hij geweest was, en zijn rechterbeen sleepte. Pas later besefte ik, dat het waarschijnlijk niet meer zijn oude lichaam was, maar een verdwaald lijf dat hij ergens gevonden had.

[NB De kop van Constantijn: van het reuzenstandbeeld van Constantijn de Grote zijn alleen het hoofd en de voeten bewaard, nu in het Museo di Capodimonte in Rome]