Maar wat ik nou precies gemist heb? Na gesprekken met zes mensen die er wel bij waren, weet ik nog steeds niet of het nou een dansversie van het Stanford Prison Experiment was, een kunstwerk dat zich tegen de maker keert, een uit de hand gelopen geintje in een toch al absurde setting, een interessante educatieve ervaring, een situatie waarin de kunst iets te echt wordt, een storm in een glas water, een de kunst overstijgend statement over grenzen overschrijden, of gewoon een exhibitionistische pornovertoning. Maar ik had er wel bij moeten zijn.
Eerst maar eens de feiten. Ann Liv Young (1981) is een performancekunstenares uit New York wiens voorstellingen naar eigen zeggen het feminisme uitdragen door laten zien dat vrouwen niet braaf zijn. Dat doet ze radicaal: masturbatie op het podium, urine drinken, het publiek uitschelden. Eerder had ze in 2007 een succes de scandale op Something Raw met haar vrije interpretatie van Sneeuwwitje. Afgelopen maand was ze artist in residence aan de SNDO (studio voor nieuwe dansontwikkeling), om met alle 37 studenten een voorstelling te maken. Die voorstelling was 37 Sherrys, gisteravond in de Brakke Grond, waarbij alle studenten hetzelfde personage speelden: Sherry, het exuberante alter ego van Young dat "alle eigenschappen heeft".
Wat er tijdens de voorstelling gebeurd is wordt uit beschrijvingen redelijk duidelijk, al kan ik er geen chronologische beschrijving van geven. Studenten kleedden zich uit en weer aan en voerden kunstjes uit. Dat was op zich geen probleem, "we are performers" - het zal voor niemand de eerste of de laatste keer geweest zijn dat ze naakt op het podium stonden. Ann Liv Young werd verschrikkelijk kwaad op de technici - dat was vermoedelijk niet gespeeld - en ging ook flink tekeer tegen de dansers - dat was eerder deel van de choreografie. Het publiek werd door Young geïnterviewd over wat ze dachten van de voorstelling, maar ook met persoonlijke vragen geconfronteerd, en gecommandeerd om te gaan staan, ergens naar toe te lopen, weer te gaan zitten. Ook de dansers richtten zich direct tot het publiek, soms met vragen, soms regelrecht intimiderend. Één toeschouwer kreeg zelfs een klap. Maar dat was ook niet het probleem, dat was Aitana Cordero, die zelf de bepaald confronterende voorstelling 3 Ways to master a kiss had gemaakt. Wel liepen er toeschouwers weg toen een andere vrouw in het publiek door alle dansers onder druk werd gezet. Maar de uiteindelijke rel was dat op een gegeven moment zes of zeven dansers besloten om Ann Liv Young vast te pakken en op een tafel te kwakken, met de aankondiging dat ze haar gingen vastbinden en "exorcisen". Dat was niet afgesproken. Young liep weg, riep "The show is over!", kwam weer terug in haar gewone kleren, foeterde de dansers uit en begon te snikken. Er ontspon zich een gesprek over wat er gebeurd was, dat volgens verscheidene toeschouwers "eigenlijk het interessantste deel van de voorstelling was", maar uiteindelijk afliep doordat het licht uitging.
Met alle consternatie naderhand zou je verwachten dat er de volgende ochtend een bericht in de krant staat, maar NRC, Volkskrant en Parool zwijgen vooralsnog. Ik moet me dus maar, met de gebruikelijke hint van gonzojournalistiek, aan een eigen interpretatie wagen.
Het lijkt er op dat iedereen heeft gekregen wat hij wilde. Het publiek kwam in de verwachting van iets extreems, deels uit sensatiezucht, deels met twijfels "moet ik hier wel heen gaan", deels in de hoop in de war gebracht te worden, en het heeft dat alles gekregen. Het SNDO heeft een gewaagd educatief experiment gedaan en de studenten daarmee een confronterende ervaring bezorgd, die in een alledaagse leeromgeving niet mogelijk geweest was. Het gaat hier niet om kwetsbare naïeve studentjes, maar om performers met haar op de tanden, die bij hun opleiding iets zoeken wat ze nergens anders zouden kunnen leren. De organisatie heeft "something raw" gekregen, en daarmee in elk geval onder het publiek een discussie op gang gebracht. Ann Liv Young heeft een nieuw schandaal toegevoegd aan haar palmares, juist doordat ze de zaken zelf niet meer in de hand had. Zelf zal ze wellicht niet blij zijn met de ontwikkelingen van gisteravond, maar ze zal er niet slechter van worden, heeft dankzij de opstand van haar performance een interessantere voorstelling gekregen, en misschien heeft ze zelf ook iets geleerd.
Misschien houden er een paar mensen een vieze smaak in hun mond aan over, maar er zijn geen doden gevallen, en vermoedelijk zal de consternatie beperkt blijven tot binnen de danswereld.
Zijn er ook grenzen overschreden? Grenzen aan hoever je als kunstenaar kunt gaan, grenzen aan wat je met studenten mag doen om ze artistiek verder te brengen, grenzen aan wat je met het publiek mag doen? Uiteindelijk heeft het geheel zich in een veilige setting afgespeeld; je zou kunnen spreken van een laboratoriumsituatie. Als er één waarschuwing bij Something Raw overbodig is, is dat don't try this at home!
En daar zit iets paradoxaals in. Wat het festival zo "eigentijds" maakt, is nu juist het rauwe, directe, op geen enkele manier "sublieme" karakter van de performances. Maar juist de laboratoriumsituatie waarin zich dit afspeelt, maakt het bij uitstek kunstmatig. Dat is een paradox waar iedereen zich van bewust is en waar iedere maker op zijn eigen manier mee om probeert te gaan. Juist de interventie van de studenten die Ann Liv Young op tafel wilden vastbinden, tilt het voor een moment boven dat kunstmatige uit, en maakt een einde aan de 'voorstelling'. De vraag is of ze dit van te voren bekokstoofd hadden, of dat het een spontane improvisatie was. In beide gevallen kun je evengoed spreken van spelbreken, als van een artistieke triomf van de studenten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten