Muziekgebouw aan 't IJ, 9 juni
De citaten komen uit de partituur van Song Books, tenzij anders aangegeven. De tekeningen zijn een mild vervormde weergave van wat er op het toneel plaatsvond.
We combine SATIE and THOREAU.
Het muziektheaterstuk Song Books kun je zien als de uiting en samenvatting van de muzikale opvattingen van John Cage. En daarin staan twee figuren centraal: de anarchist Henry David Thoreau, die het idee van burgerlijke ongehoorzaamheid formuleerde, zich terugtrok in de bossen en daarover schreef in Walden, or life in the woods; en de gekke componist Erik Satie, die als eerste een ironische houding ten aanzien van de muziek innam, en de verhouding van de muziek met de luisteraar op de hak nam in stukken als "musique d'ameublement" (meubel-muziek) en "vexations".
L'artiste n'a pas le droit de disposer inutilement du temps de son auditeur. [Satie]
Die tekst wordt in Song Books over het publiek uitgestrooid als een ludiek propaganda-bombardement. Een groot deel van de "partituur" van Song Books bestaat niet uit noten maar uit instructies zoals "speel schaak", "bereid lunch", "fiets over het podium met normale snelheid".
I am here, and there is nothing to say. If among you are those who wish to get somewhere, let them leave at any moment.
Zo begint Cage's mystieke maar humoristische Lecture on Nothing. Cage was een boeddhist en geloofde in toeval. Zijn bekendste stuk is 4'33, waarin de muzikant stil blijft en de toevallige geluiden uit de omgeving het stuk vormen.
We must bring about a music which is like furniture.
Over de avantgarde van de Tweede Weense School (Schönberg, Webern, Berg) en de naoorlogse Darmstadt school (Boulez, Nono, Stockhausen) wordt wel gezegd dat ze in feite de Duitse Romantiek voortzetten met andere middelen, met steeds subliemere en extremere muziek. Cage brak daar radicaal mee.
I HEARTILY ACCEPT the motto, — "That government is best which governs least"; and I should like to see it acted up to more rapidly and systematically. Carried out, it finally amounts to this, which also I believe, — "That government is best which governs not at all"; and when men are prepared for it, that will be the kind of government which they will have.
Thoreau, "On Civil Disobedience"
Zoals krakers roepen bij demonstraties: This is what democracy looks like.
Er zijn in Song Books twee momenten van audience interaction, waarbij het publiek moet twitteren en massaal willekeurige deuntjes moet afdraaien op zijn smartphone. En het opmerkelijke is: het werkt. Wat bijna nooit zo is met audience involvement. Cage had het dan ook oorspronkelijk met grammofoons bedacht, volgens de redenering: je kunt niet van het publiek verwachten dat ze spontaan iets leuks inbrengen, maar er is één instrument dat iedereen onvoorbereid kan spelen en dat is de grammofoon.
We kindly wish to remind you that all mobile phones must be switched off, and that every kind of recording device is strictly forbidden. ENJOY THE CONCERT!
"Op een dag zullen de bakkersjongens met hun handkarren mijn muziek fluiten", zei Arnold Schönberg ooit. Voor John Cage is dat eenvoudiger: ze hoeven alleen maar te zingen.
I don't hear the music I write; I write in order to hear the music I have not yet heard.
Vandaar dat Cage gebruikt maakt van dobbelstenen, kiezels werpen, bellen blazen en andere vormen van toeval. Uiteindelijk is de menselijke inspiratie ook een muzikale beperking: je hoort alleen maar wat je toch al had kunnen bedenken. Niet voor niets verkoopt Adrian Leverkühn in Dr. Faustus zijn ziel aan de Duivel in ruil voor een uitweg uit deze impasse, en legden seriële componisten in de jaren '50 zichzelf steeds extremere regels op om aan hun eigen fantasie te ontsnappen. John Cage doet dat speelser. Maar niet minder serieus.
I can drink without eating, but I certainly can't eat without drinking. [Peggy Guggenheim]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten