Het zijn geen beste tijden om Eurofiel te zijn. De bedragen in het Steunfonds worden steeds astronomischer en dat gaat op een gegeven moment écht geld kosten. De verkiezingszege van de Griekse conservatieven, waarmee de ontkenning van het Griekse failliet nog een tijdje doorgaat, wordt gevierd als een overwinning voor Europa. De Europese eenwording, ooit een ideaal in de verte, wordt er nu doorheen geramd bij opeenvolgende crisisbesprekingen waarbij de agenda elke keer bestaat uit wat de vorige keer “onbespreekbaar” was. Onder druk wordt alles vloeibaar.
“Als ik het opnieuw zou doen, zou ik beginnen bij cultuur”, zou Jean Monnet ooit hebben gezegd. Het is een fabeltje. De architect van de Europese integratie wist wel beter: de gemeenschap begint bij kolen en staal, bij vrij verkeer van personen en diensten, bij het afwenden van nieuwe Europese conflicten – kortom, bij welbegrepen eigenbelang.
Vergeleken met negentiende-eeuwse natievorming verloopt het proces nog alleszins humaan. “De grote vragen van onze tijd worden beslist met ijzer en bloed”, zei Bismarck, en om die woorden kracht bij te zetten voerde hij oorlogen met Beieren, Denemarken, Oostenrijk-Hongarije en Frankrijk. De Italianen mochten na een bloederige Risorgimento doen alsof ze zich per referendum bij het Koninkrijk Italia aansloten, de Amerikaanse burgeroorlog was een flinke stap in de industrialisering van de oorlogsvoering, en in Frankrijk waren er revoluties in 1789, 1830, 1848 en 1870, soms gevolgd door staatsgrepen. De historicus Charles Tilly omschrijft staatvorming dan ook als “organized crime”.
In zijn proefschrift De Passage naar Europa stelt Luuk van Middelaar de Europese eenwording voor als een opeenvolging van verdragen en doorbraken in de “tussensfeer”: op een Europees niveau, maar wel tussen souvereine staten. Cruciaal is het in dat proces het juiste moment aan te voelen en te grijpen. (De Grieken noemen dat Kairos.) Die roep om daadkrachtig leiderschap klinkt nu steeds vaker en luider, maar ook steeds holler. Tom Poes, verzin een list!
De realiteit is dat we allang in Europa wonen: landbouw, onderwijs en wetenschap, defensie, wetgeving en geld – kortom alles waar natievorming over gaat – zijn op Europees niveau afgestemd en doorgaans meer langs lijnen van geleidelijkheid dan door heroïsch staatsmanschap en diplomatieke meesterzetten. Dat klinkt regentesk en technocratisch maar het is wel hoe Europa de boel bij elkaar houdt: het in goed overleg onder ogen zien van realiteiten. Dus over een jaar hebben we eurobonds en een Europees Sociaal Beleid. Leer er maar van te houden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten