Utrecht, 7 september
Foto: Herre Vermeer
Bestaat er in de hedendaagse muziek nog iets als “nationale stijl”? Bij een festival als Gaudeamus, dat componisten uit heel de wereld bij elkaar brengt, is de verleiding groot om zo’n nationale achtergrond erin te gaan interpreteren. En niet eens onterecht: Cold Pin van Eli Keszler is inderdaad typisch New York avant-garde, Alaska van Konstantin Heuer druipt van het Duits expressionisme. Maar met traditionalisme heeft dat weinig te maken. Zo komen ook om een mij onbekende reden veel electronische componisten en abstracte geluidskunstenaars uit Oost-Azië – maar is het werk van Ji Youn Kang voor de wave field synthesis daarom “typisch Koreaans”?
Iets anders is het als je die nationale verschillen bewust opzoekt. Dat doet bijvoorbeeld het Nieuw Ensemble met workshops en tournees in China en Turkije. Twee van de werken op het programma vrijdagavond in Vredenburg Leeuwenbergh zijn afkomstig uit de door hen georganiseerde Turkish Composer’s Composition. Met name Mithatcan Öcal veroorlooft zich in Üngüjin ironische flirts met het mystieke en wervelende Oosten (de titel verwijst naar een soort van woestijndemoon, beschreven in een 11e-eeuws compendium) die bij een Westerse componist als “oriëntalisme” zouden worden uitgelegd. Wat wel resulteert in spannende luit-gitaarduetten, zwevende klanken en jachtige fluiten.
Thanasis Deligiannis was afgelopen week mede-organisator van het Atlas Festival, waarbij traditionele instrumenten uit alle windstreken werden gecombineerd met live electronica. Dat levert soms heftige jams op de pipa (Chinese viool) op, soms ook aangename potpourri die door alle erhu’s, duduks en qanuns vooral veel hetzelfde klinkt. Thanasis zelf zoekt in YRIAEAS aansluiting bij zowel de Griekse volksmuziek als bij de Griekse tragedie – maar dan wel extreem geabstraheerd. Het drama heeft zich vertaald in een concurrentieslag tussen de instrumenten; de akkoorden hebben soms nog een suggestie van de manier van spelen waar Thanasis, als zoon van een traditionele muzikant, is opgegroeid. Maar als je dat niet weet, klinkt YRIAEAS toch als international modernist style.
Shelter van Benedict Schlepper-Connoly is een stuk dat easy to love is: het heeft een aangenaam, maar intelligent repetitief wijsje waar je weinig aan hoeft te veranderen, en dat met een paar nuances des te beter wordt als je het herhaalt. Inderdaad, muziek om in weg te kruipen. As a fallen leaf, on a waving stream van Hui Tak-Cheung is ongrijpbaarder. Het is een stuk vol complexe en subtiele geluiden, maar zonder duidelijke dramatische opbouw; zelf omschrijft hij het als een “feeling of floating”. Dat klinkt dan weer heel Chinees, maar misschien ligt dat aan mij. Ironisch genoeg is Hui in Amsterdam gaan studeren door een workshop van het Nieuw Ensemble in Hong Kong. Ik vroeg hem of het compositie-onderwijs daar anders was. “Nee, niet echt. Je hebt alleen wat minder facilteiten: je krijgt de sleutel van de concertzaal en dan moet je het concert zelf regelen.”
Veel van het werk op Gaudeamus komt voort uit workshops, samenwerkingen en uitwisselingen. Dat eerste is een voor de hand liggende manier om jonge componisten in staat te stellen met ensembles te werken, maar het levert wel vaak gelegenheidswerk op. Het European Contemporary Orchestra, opgezet vanuit Gaudeamus als een Frans-Belgisch-Nederlandse samenwerking, heeft dan weer een ander probleem: gebrek aan repetitietijd. De formule, om met gelegenheidscombinaties uit de drie deelnemende ensembles op te treden, biedt een groter spectrum aan mogelijke bezettingen dan elk ensemble individueel. Maar Kiseonik van Jasna Velickovic had toch beter opgevoerd kunnen worden door Ensemble Klang met een gastaccordeonist. Kiseonik heeft mooie effecten met gemanipuleerde pianoklanken uit de synthesizer en een metalen plaat die door magnetische inductie aan het trillen wordt gebracht, maar de uitvoering had scherper gekund. Magnetismo Aureo van Luca Macchi was vooral scherper en puntiger geweest als het korter was geweest.
Een intrigerender samenwerking is die tussen BL!NDMAN en HISK, het Antwerpse postgraduate kunstinstituut (vergelijk: Rijksakademie). BL!NDMAN heeft eerder in de Kwadratur-serie en Utopia verschillende geslaagde pogingen gedaan om een nieuwe concertervaring te creëren, door het ensemble door het gebouw te versnipperen of in een stellage te plaatsen, en daarbij ook dwarsverbanden met de beeldende kunst opgezocht, bijvoorbeeld de gigantische kubus in Kwadratur III: Cube. In de CM Studio maken solisten van BL!NDMAN muziek in een galeriesetting. In /’(h)weTH van Lauren Redhead zijn dat Joseph Beuys-achtige sculpturen van was en takken, paranoïde voice-overs en video’s waarop ritueel een stoel wordt verbrand en lucifers worden ontstoken; in A concert for bacteria and other microbes van Jesse Broekman gaat sopraan Griet Degreyter een trio aan met twee luidsprekers, terwijl voor haar een rek kweekbuisjes als “publiek” staat opgesteld. Ronduit fascinerend is het effect van de “afwezige muzikant” in Miguel Farías’ “Lullaby on Alto”: Roeland Vanhoorne loopt met zijn altsaxofoon de CM Studio uit, steekt de straat over en dwaalt door het Centraal Museum, gevolgd door live camera’s en geprojecteerd op de muur van de studio.
Ik moet zeggen dat ik de Wave Field Synthesis nog niet helemaal vat. Het is als een 3D-plaatje waarbij je blijkbaar je ogen nog niet op de juiste manier scheel houdt. Het idee van de installatie is dat 192 luidsprekers een aaneengesloten golffront vormen, zodat ze niet meer als individuele geluidsbronnen waargenomen worden maar in plaats daarvan het geluid “geplaatst” kan worden: de installatie kan simuleren dat het geluid ergens anders vandaan komt, zelfs van buiten. Die speciale beleving van ruimte kan ik in Wouter Snoei’s bewerking van Luigi Nono’s La Lontonanza Nostalgica Utopica Futura niet terughoren. Volgens Snoei is dit “hoe Nono het stuk wellicht zelf gemaakt zou hebben, maar met de beschikbare techniek nog niet kon”; maar die simulatie heeft een minder sterk ontregelend effect dan wanneer het geluid gewoon ouderwets uit luidsprekers in alle hoeken komt.
1 opmerking:
Hello, and for your post. I managed to read it with some help and I hope you can read my comment. Thanks for attending the concert and writing about it. You are right to say that the concert with BL!NDMAN was a collaboration but this wasn't just between BL!NDMAN, HISK and the composers. Each work was a collaboration with a specific artist and is as much their work as the musicians'. Could you add the artists' names to your post? They are Rebecca Armstrong (with me - Lauren Redhead), Daniel Rödinger with Jesse Broekman and Federico Acal with Miguel Farías. Thank you!
Een reactie posten