Spinoza, moreel meetkundige

Naar aanleiding van de discussie onder de kop van Calvijn (zie mijn post van afgelopen donderdag) een karikatuur op verzoek. Met dank aan Stan Verdult voor de aanmoediging, het werd eens tijd. Ik weet dat het beeld dat van Spinoza bestaat via het schilderij in de Herzog-August-Bibliothek in Wolfenbüttel (zeg maar de bankbiljet-Spinoza) niet het meest betrouwbare is, maar voor een herkenbare karikatuur is beeldvorming toch belangrijker dan journalistieke integriteit.

In 2006/2007 heb ik een hoop mislukte pogingen gedaan Spinoza te karikaturiseren. In het kader van het Spinozajaar waren er toen maar liefst 3 Spinozologen uitgenodigd om de Spinoza-leerstoel te delen, en twee daarvan werden geïnterviewd voor Cimedart. Het portret van Herman de Dijn zorgde voor de nodige discussie op de burelen, omdat de interviewer er bezwaar tegen maakte dat zijn interviewee met een barokke schedel op het bureau werd afgebeeld. Een gekuiste versie verscheen uiteindelijk in Cimedart 37#2.


Het interview met Jonathan Israel (door mij en Liesbeth Beneder, om onverklaarbare reden niet downloadbaar op www.cimedart.nl) was ronduit een deceptie. De man is weliswaar uiterst attent en houdt galant elke deur open - vandaar deze wijze van afbeelden - maar bleek zich bij Verlichting weinig anders voor te stellen dan wetenschappelijk denken en een liberale politieke agenda. Verlichting als ex-post-begrip, Verlichting als intellectuele cultuur of way of life, Verlichting als Kollektivsingular - dat zei hem niets of weinig. Dat juist de Romantici dweepten met Spinoza en juist het Duits Idealisme hem gecanoniseerd heeft, lag gewoon aan een tendentieuze lezing, en het was belangrijk de Verlichtingsdenkers te blijven bestuderen want "the values of the Enlightenment are still worth fighting for".